طبق گفته ی روانشناس برجسته زیگموند فروید ، کودکان در ابتدا توسط میل های غریزی و خودخواهانه رانده می شوند اما بصورت تدریجی با جذب کردن ارزش ها و قوانین والدین به یک رویکرد واقعی و منطقی تغییر می کنند . اینها نقش مهمی در رشد هوش کودک بازی میکنند .
یکی از مهم ترین چیزهایی که شما به عنوان والدین باید انجام دهید فهمیدن روانشناسی کودکتان است . خیر ، نیازی به گرفتن مدرک برای والدین بودن نیست . آنچه شما باید انجام دهید به هر حال ، پیدا کردن چیزهای ساده ای است که نشان می دهد کودک شما چه چیزهایی را دوست دارد و چه چیزهایی را دوست ندارد ، چه چیزی باعث می شود آنها بخندند و یا گریه کنند و چه چیزی آنها را تشویق و یا ناراحت و افسرده می کنند .
در این مقاله قصد داریم توضیحاتی مربوط به روانشناسی کودکان و همچنین توصیه هایی برای فهمیدن آنچه در ذهن کودک شما اتفاق می افتد را ارائه دهیم .
روانشناسی کودکان چیست؟
روانشناسی کودکان ، یک قسمت کلیدی روانشناسی رشد ، بسیار وسیع و یکی از شایع ترین انواع مطالعه شده در این بخش می باشد . این شاخه ی تخصصی بر روی فرایند های روانی کودکان از زمان تولد تا نوجوانی تمرکز می کند و تمام تغییرات روانی که در کودکی اتفاق می افتند را ثبت می کند .
قلمرو مطاله شامل مهارت های حرکتی ، رشد شناختی ، مهارت های زبانی ، تغییرات اجتماعی ، رشد احساسی و غیره میشود .
روانشناسان کودک بر روی دو نظریه ی بنیادی کار می کنند :
رشد در کودکان درونی است ، تغییر ذاتی است (ذات)
رشد در کودکان بستگی به محیط خارجیشان دارد (پرورش)
کارشناسان تحت سه زمینه ی مختلف در رشد کودکان مطالعه می کنند که شامل :
زمینه اجتماعی : چطور رابطه ها با والدین ، خواهر و برادر ، دوستان ، معلمان و دیگر افراد مهم بر رشد کودک تاثیر می گذارد .
زمینه فرهنگی : چطورعوامل فرهنگی مثل رسوم ، ارزشهای از پیش تعیین شده و دستور العمل ها برای زندگی بر رشد و پیشرفت کودک تاثیر می گذارد .
زمینه اجتماعی و اقتصادی : چطور وضعیت اجتماعی کودک ، کلاس ، روش زندگی و در دسترس بودن منابع مالی میتوانند بر رشد کودک تاثیر گذارند .
نیاز به فهمیدن روانشناسی کودک
والدین برای تفسیر توانایی ها ، مهارت ها و یا کمبودهای کودکان خود روش خود را دارند . زمانیکه کودک خود را نمی فهمید ، ممکن او را به غلط تفسیر یا قضاوت کنید . بعضی وقت ها این تفاسیر غلط می توانند بی صدمه باشند ، اما بیشتر اوقات این طور نیست . نقش والدین کلید رشد روانی کودک است . فقدان آگاهی در مورد رشد کودکان می تواند بارها به سمت قضاوت ضعیف کودکان صوق پیدا کند ، که به نوبه ی خود تصمیمات ضعیف والدینی را در پی دارد .
یک مطالعه توسط دکتر برندا وولینگ ، مدیر و استاد تحقیق دانشگاه میشیگان مشخص کرد که بچه ها مستقیما نسبت به میزان زمانی که والدینشان برای رشد آنها سرمایه گذاری می کنند تاثیر می گیرند . از این رو این برای والدین مهم است که خودشان را درباره ی وضعیت های مختلف روانشناسی و رشد کودک آموزش دهند تا بتوانند در جهت رشد احساسی و ذهنی کودک مشارکت تمام معنا داشته باشند .
توصیه هایی برای بهتر فهمیدن روانشناسی کودکتان
روانشناس شناخته شده ی کودک ژان پیاژه می گوید ، " از نگاه اخلاق از دیدگاه فکری ، کودک متولد شده نه خوب نه بد است اما مسئول سرنوشت خود است . "
فرزند پروری بیشتر از تنها ارائه دادن راحتی برای کودکان خود است . والدین برای ارائه دادن احساس امنیت به کودک با تمام احساسات هستند .
بچه ها می توانند برای صوق دادن یک زندگی سالم و کامل ، با کمی پشتیبانی از مراقبانشان آموزش ببینند. در اینجا تعداد کمی از توصیه های پایه ای روانشناسی کودک که به شما برای بهتر فهمیدن کودکانتان کمک خواهد کرد را بررسی می کنیم :
1- مشاهده یک کلید است
یکی از ساده ترین و هنوز موثرترین راه برای یادگیری روانشناسی کودک مشاهده است . به آنچه کودکانتان انجام می دهند و می گویند علاقه نشان دهید . فعالیت ها ، اظهارات و خلق و خوی آنها را در زمان خوردن ، خوابیدن و بازی کردن مشاهده کنید . به یاد داشته باشید که کودک شما منحصر به فرد است و ممکن است دارای خصوصیاتی باشد که ایستادگی می کند ، حتی همانند او بزرگ می شود . از مقایسه کردن کودک خود با دیگر کودکان خودداری کنید ، زیرا نه تنها استرس و فشار بر فرزند پروری اضافه می کند بلکه باعث ایجاد حس بدرد نخور بودن در کودک می شود .
از خود سوالاتی که می تواند به فهمیدن روانشناسی کودک کمک کند بپرسید .
بچه چه کارهایی را بیشتر دوست دارد انجام دهد؟
چگونه او واکنش نشان می دهد زمانیکه باید کاری کند که دوست ندارد ، مانند خوردن سبزیجات ، زود خوابیدن و یا انجام تکالیف؟
چه مقدار او اجتماعی است؟ آیا راضی به اشتراک گذاشتن یا امتحان چیزهای جدید است؟
چه مدت زمان می برد تا او خودمانی شود با اطرافیانش؟ آیا او قادر به وفق دادن خویش با تغییرات در محیط است؟
در صورتیکه شما به سه سوال پاسخ دهید ، به یاد داشته باشید که کودک را قضاوت نکنید .فقط مشاهده کنید که آگاه شوید .
2- با کیفیت زمان صرف کودکان خود کنید
امروزه والدین مشغول تردستی های کاری و خانگی هستند . مالتی تسکینگ یا همان چند عملکردی ، چیزی که آنها می گویند، به آنها اجازه می دهد که در یک زمان مراقب چیزهای زیادی باشند ، یکی از آنها مراقب کودک بودن است. اگر با کودکتان با این روش زمان صرف کرده اید ، حالا وقت تغییر است. اگر شما می خواهید کودکانتان را بفهمید ، شما باید برای آنها زمان گذارید .
زمانی که شما با کودکان در میز شام یا رساندن و برگرداندن آنها از مدرسه صرف می کنید کافی نیست. احتمالا شما باید زمانی را برای صحبت کردن و بازی کردن با آنها اختصاص دهید، وساعت هایی را برای درک کردن و فهمیدن روانشناسی آنها صرف کنیم .
مکالمات با کودکانتان می گذارند بفهمید که چه اتفاقاتی در زندگی آنها در مدرسه و خانه در حال وقوع است ، آهنگ و برنامه تلویزیونی مورد علاقه ی آنها چیست و چه چیزی آنها را هیجان زده می کند و چه چیزی نمی کند .
زمان کیفی همیشه به معنی صحبت کردن و یا انجام دادن کاری با هم نیست. گاهی اوقات شما می توانید فقط با هم بشینید و بی صدا آنها را مشاهده کنید تا حدی فهم از شخصیت آنها بدست آورید .
3- بچه ها به توجه کامل شما نیاز دارند
زمانیکه شما برنامه ریزی می کنید برای گذراندن زمان با فرزندانتان ، برنامه ریزی کنید که فقط آن را انجام دهید نه چیز دیگر . فرزندان شما سزاوار توجه کامل شما هستند . اگر شما تلاش می کنید برای صحبت کردن با کودکتان در حالیکه شما در حال پختن ، رانندگی یا انجام دادن کار دیگه ای هستید ، شانس هست که از دست ندهید مهمترین فهم و بینشی که فرزندان شما ممکن بود در مورد خود به شما دهند .
حداقل یک فعالیت که به شما اجازه صرف کردن زمان بطور مخصوص با کودکانتان را میدهد برنامه ریزی کنید . وقتی شما توجه کامل به کودک خود داشته باشید ، او احساس امنیت و معتبر بودن میکند و به احتمال زیاد بیشتر با شما احساس راحتی خواهد کرد .
4- به محیط کودکتان توجه کنید
تحقیقات ثابت کرده که رفتار وگرایشات و نحوه ی برخورد کودکان تا حد زیادی توسط محیطی که او در آن بزرگ شده شکل می گیرد. برای شناختن بهتر کودک ، شما باید به محیطی که او در آن است توجه کنید .
همچنین تحقیقات ثابت کرده که محیط میتواند روی رشد مغزی کودک تاثیر گذارد، که به نوبه خود روی پیشرفت زبان و مهارت های شناختی کودک تاثیر می گذارد . این ارتباط بصورتی تعیین شده که در مورد محیط خانه در مقایسه با هر چیز دیگر صحبت می کند .
رفتار کودک شما تا حد زیادی بستگی به انواع اشخاصی که دور او هستند و طوری که با او تعامل می کنند دارد. برای اندازه گیری انواع محیط ساخته شده در خانه و مدرسه ی او زمان گذارید . برای مثال ، اگر کودک شما در حال پرخاشگر شدن یا کنار کشیدن از اجتماع است ، شما ممکن بخواهید بدانید چی یا چه کسی روی کودک تاثیر گذاشته تا چنین رفتاری داشته باشد .
5- فهمیدن چگونگی کارکرد مغز کودک
والدین ممکن است فیزیولوژی کودکانشان را بدانند، اما آنها نمی دانند چطور مغز کودک کار می کند. مغز توسط تجربیاتی که کودک انجام داده شکل می گیرد، و این به نوبه خود در چگونه پاسخ دادن او در شرایط مختلف تاثیر می گذارد .
فهمیدن چگونگی کارکرد مغز کودک می تواند در مورد یاد گیری رفتار های بچه ، تصمیم گیری های او ، توانایی های اجتماعی ، منطقی و شناختی به شما کمک کند .
تجربه های غلط می توانند منجر به پاسخ های منفی درون ذهن کودک شما شوند ، داشتن یک ناسازگازی بر روی رشد کلی تاثیر می گذارد .
دانستن اینکه چگونه مغز او کار می کند برای تبدیل تجربه های منفی یا بحرانها به تجربه های مثبت یا فرصت به شما کمک خواهد کرد .
طبق گفته ی دانیل جی سیگل نویسنده ی " تمام مغز کودک : 12 استراتژی انقلابگر برای پرورش ذهن در حال توسعه ی کودکتان " ، شما می توانید به کودکان خود کمک کنید یک پایه ی قوی برای یک اجتماع سالم و زندگی احساسی بسازند، و آنها را برای کنترل کردن شرایط سخت به آسانی با فهمیدن کارکرد مغز توانا کنیم .
6- گوش کنید – بگذارید فرزندانتان داستان هایشان را به شما بگویند
صحبت کردن خوب است، اما گوش دادن مهم است زمانیکه یک مکالمه با کودک خود دارید. یک مکالمه را برای صحبت کردن کودکتان شروع کنید و سپس به آنچه آنها سعی به گفتن دارند گوش دهید. بچه ها ممکن است قادر به بیان بصورت واضح نباشند، که این دلیلیست که شما باید به کلمات و نشانه های غیر کلامی که استفاده می کنند به خوبی توجه کنید .
روی موارد زیر تمرکز کنید :
صدا : روشی که آنها یک کلمه یا عبارت را بیان می کنند .
اظهارات : آنچه به شما می گوید چگونه احساس می کنند. سعی کنید احساسات آنها را زمانیکه آنها درباره ی چیزی صحبت می کنند برای فهمیدن اینکه آیا آن را دوست دارند یا از آن می ترسند و یا نسبت به آن استرس دارند اندازه بگیرید .
زبان بدن : مراقب ارتباط چشمی باشید، چطور آنها از دستها و طرز ایستادن استفاده می کنند .
نباید فقط گوش کنید، اما همچنین بگذارید کودک شما بداند که شنیده و جدی گرفته می شود. آنچه آنها می گویند را تصدیق و پاسخ دهید تا بگذارید بدانند که شما آنچه می گویند را می فهمید. اگر نمی فهمید برای وضوح سوال بپرسید. اما مراقب باشید که زیاد صحبت نکنید و یا زیاد سوال نپرسید، چونکه می تواند کودک شما را بطور کلی ساکت کند .
7- کودکان در راه های مختلف بیان می کنند
کودکان شما بعضی اوقات خودشان در بیشتر از یک راه بیان می کنند. در کنار صحبت کردن، کودکان احساساتشان را در میان فعالیت ها اظهار می کنند .
اگر بچه های شما عاشق نقاشی کردن، نوشتن یا هنر هستند، آنها را تشویق کنید تا آن را بیشتر انجام دهند. آنها را برای مراجعه به کلاس های هنر یا نقاشی ببرید و کمکشان کنید که خودشان را بهتر ابراز کنند. شما همچنین می توانید زمینه های مختلف برای نقاشی، بدون محدود کردن تصوراتشان به آنها دهید .
به همین ترتیب، شما می توانید از کودک خود بخواهید یک مجله را حفظ کند که دران، انها می توانند درباره ی آنچه آنها در یک روز داده شده انجام دادند و حسی که داشتند بنویسند. هر چه بیشتر کودک شما بنویسد یا نقاشی کند، در ابراز کردن خودش بهتر می شود .
برای رفتن در میان کارهای هنری آنها زمان بگذارید و ایده ای در مورد آنچه در ذهن آنها وجود دارد بدست آورید. خیلی زیاد در این مورد مطالعه نکنید، شما ممکن است تا آخر احساسات خود را همانند آنها جابجا کنید و احساسات آنها را بد قضاوت کنید .
بگذارید آنها آنچه می نویسند و می کشند و چگونگی احساسشان به آن را توضیح دهند .
8- سوالات درست بپرسید
اگر می خواهید کودکتان صحبت کند، این مهم است که انواع سوالات درست را بپرسید
مکالمه ای را با پرسیدن سوالات باز شروع کنید که می تواند کودک را برای به اشتراک گذاشتن جزئیات تشویق کند .
بجای پرسیدن "آیا این آهنگ را دوست دارید ؟" ، که فقط جواب آن ‘ آره ‘ یا ‘ خیر ‘ است ، بپرسید " چه فکری در مورد این آهنگ می کنی " ، این به کودک اجازه می دهد بیشتر صحبت کند .
بجای پرسیدن "آنها با کی بازی می کنند؟" بپرس "آنها چه بازی هایی کردند؟" . بگذارید با جزئیات برای شما توضیح دهند، و حرف آنها را قطع نکنید .
همچنین، هیچوقت از سوالاتی که فرزندان شما می پرسند طفره نروید. اگر شما جوابی ندارید برای سوال فرزند خود، نگهش دارید و بعدا با پاسخی برگردید. نادیده گرفتن سوالات بچه ها مثل احمقها می تواند مانع تشویق آنها از پرسیدن هرگونه سوال در آینده شود .
9- درباره ی رشد کودک خود آموزش ببینید
در فهمیدن مراحل مختلف رشد کودکان، خود جوش باشید تا بفهمید چطور کودک شما می گذراند. برای خواندن کتاب یا مجلات آنلاین زمان گذارید و با متخصصی که بتواند به شما بینشی نسبت به روانشناسی و رشد کودکان دهد صحبت کنید. زمانیکه شما نمی دانید چه چیزی را باید انتظار داشت، هیچ چیزی یا هر چیزی ممکن درست یا بالعکس باشد. حدس دیوانه وار نزنید .
10- دیگر کودکان را مشاهده کنید
بعضی اوقات مشاهده ی کودکان هم سن کودک شما می تواند به فهمیدن بهتر کودک خود کمک کند. این کار می تواند بگذارد شما بفهمید که چگونه فرزند شما در محیط اجتماعی رفتار می کند و توانایی ها و ضعف های فرزندمان که شخصیت او را تعیین می کند شناسایی کنید. این به این معنی نیست که کودک خود را با هر کودک هم سن او مقایسه کنید و قضاوت کنید که کدام بهتر است .
والدین علاقه به معین کردن توانایی کارایی فرزندان خود با مقایسه کردن او با دیگر کودکان دارند. اگرچه این می تواند در دراز مدت اثرات منفی روی بچه داشته باشد. در صورتیکه مقایسه همیشه بد نیست و وقتی می تواند خطرناک شود که بیش از حد انجام شود .
11- همدردی کردن
بعضی اوقات شما باید مانند یک کودک فکر کنید و حتی مانند یک نفر عمل کنید تا به آنها برسید. یکدلی، یک خصوصیت مهم است که والدین باید آن را گسترش و پیشرفت دهند اگر آنها می خواهند کودکان خود را بهتر بفهمند. شما ممکن است آگاه باشید از آنچه به فرزندان شما می گذرند زمانیکه آنها درباره ی آن می گویند. اما اگر نمی توانید همدردی کنید حتی ممکن است نزدیک به فهمیدن چیزی که آنها تجربه می کنند هم نشده باشید. در زیر تعدادی راه ساده برای همدردی کردن :
گوش دادن به احساسات آنها ؛ سعی کنید آنچه آنها می گذرانند را اندازه بگیرید .
از زبان خود آنها برای کمک در بهتر فهمیدنشان استفاده کنید. از خود این را بپرسید – اگر یک بچه بودید، میتوانستید حرف های بزرگانه را بفهمید، با کلمات و اظهارات پیچیده؟
زمانیکه شما رفتار کودک خود را نمی فهمید، از خود بپرسید – چطور رفتار می کردید یا واکنش نشان می دادید اگر جای فرزند خود بودید؟
12- هوش هیجانی کودک خود چیست ؟
" چه تضاد نگران کننده ای بین هوش درخشنده ی کودک و ذهنیت ضعیف بزرگسالان وجود دارد . " – زیگموند فروید
برای زمانی طولانی، کودکان به اندازه بزرگسالان مهم در نظر گرفته نمی شدند . احساسات آنها مورد توجه گرفته نمی شد، فرض می شد که آنها می توانند همه چی را وقتی بزرگ شوند فراموش کنند .
حالا، میدانیم که این درست نیست – آنچه یک کودک در دوران کودکیش می گذراند یک تاثیر مهم روی نوع شخصیتی که وقتی بزرگ می شود دارد. به عنوان یک والدین، هیچوقت نباید احساسات کودکتان ویا ظرفیتش برای مدیریت آنها را نادیده بگیرید .
هوش احساسی یا هوش عاطفی ( EQ ) توانایی شناسایی، بیان و کنترل دیگر احساسات یک شخص است. بچه ها با خوی منحصر به فرد متولد می شوند. بعضی ها شاید پر حرف و رک و راست و خودجوش در صورتیکه دیگران شاید خجالتی یا دیر اخت باشند .
به عنوان والدین، این مسئولیت شماست که EQ فرزند خود را بفهمید و هر کار مورد نیازی را برای کمک به رشد به بسمت بزرگسالی با سلامت و با هوش وهیجان انجام دهید .
13- فرض نکنید
فرض نکنید که شما می دانید چیزی که کودک شما می خواهد یا چگونه او در یک زمان مورد نظر احساس می کند. اگر کودک شما شکایتی نمی کند، ممکن است فرض کنید که او خوشحال است. شما فرض می کنید که یک والدین عالی هستید زیرا فرزندان شما عموما به خوبی رفتار می کنند و کج خلقی نمی کنند .
زمانیکه شما فرض میکنید، شما در حال نزدیک شدن به فهمیدن بچه های خود بدرستی نیستید و نتیجه انتخابهای ضعیف برای فرزندانتان می باشد. پرسیدن از آنها باید کمک کند در از بین بردن هر گونه شک و مطمئنن خواهید فهمید که مشکل چیست .
اختلالات روانی دوران کودکی
بچه ها رفتارهای مطمئن را همراهی می کنند، تاثیر پذیر از والدینشان، اعضای خانواده و جامعه هستند. بیشتر کودکان مشکلات رفتاری خردسالی دارند مثل یک دنده شدن وگستاخ شدن و یا بی توجهی . اگر این مشکلات پیچیده شوند آنها دچار اختلال می شوند. اینجا تعدادی از اختلالات روانی رایج در کودکان را مرور می کنیم :
1- اختلال بیش فعالی نقص توجه ( ADHD ) :کودکان با ADHD سه مشخصه اصلی اختصاصی را نمایش می دهند : بی توجهی ، تکانشگری و بیش فعالی . آنها همچنین می توانند بی قرار ، پرخاشگر و تحریک پذیر هم باشند .
2 - افسردگی و اختلال دو قطبی : کودکان با اختلال دو قطبی گرایش به داشتن نوسانات خلقی ناگهانی ، دوره ی بلند بیش فعالی به دنبال بی حالی ، بد اخلاقی ، نا امیدی و رفتارهای مبارزه ای .
3- اختلال اضطراب : کودکان با اختلال اضطراب عمومی گرایش به نگران شدن بیش از اندازه در باره ی هر چیزی دارند . حتی جزئی ترین مسئله می تواند بی خوابی شب به او دهد .
4- سندرم اسپرگر رنج ( Asperger ) : این یک نوع معتدل اوتیسم است . علام شامل فقدان مهارت اجتماعی ، دوست نداشتن ایجاد تغییر در روزمره و محیط آشنا ، نداشتن ارتباط چشمی ، ژست ها و اداهای چهره ای غیر معمول ، فقدان یکدلی و مهارت حرکتی پایین می باشد .
5- عدم توانایی یاد گیری : این یک اختلال روانی است که یاد گیری را یک چالش می کند . علائم شامل نا توانی در توجه کردن ، حافظه ضعیف ، هماهنگی ضعیف ، نا توانی در دنبال کردن دستورالاعمل ها یا راهنما ها ، فقدان سازمان دهی می باشد .
6- اختلال رفتاری مخرب : کودکان با این اختلال ممکن گرایش به غلدری ، منزوی کردن خود از شرایط اجتماعی ، از بین بردن مال یا صدمه زدن عمدی به حیوانات ، دروغ گفتن یا حتی دزدی .
7- اختلال خوردن : کودکان با اختلالات خوردن مثل بی اشتهایی یا پر خوری گرایش به داشتن عادت غیر عادی خوردن دارند . این اختلالات معمولا نتیجه ی افکار وسواسی درباره ی وزن گرفتن و ظاهر فیزیکی است . علائم شامل نا توانی در خوردن هر چیز و استفراغ .
8- جنون جوانی :
رنگ در کارت ویزیت
